ملاک های تشخیص نقص توجه - بیش فعالی

ویرایش چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ملاک‌های زیر را برای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی مطرح کرده است:

الف- وجود هر یک از موارد 1 یا 2

1-شش یا بیش از شش مورد از علائم بی توجهی زیر که حداقل به مدت 6 ماه (کمبود توجه) ادامه داشته و نامتناسب با سطح رشدی خود باشد.

نقص توجه:

1-اغلب قادر نیست به با دقت به جزئیات توجه کند و از روی بی دقتی در تکالیف درسی، یا فعالیت‌های دیگر مرتکب اشتباه می شود. 2- اغلب در حفظ توجه خود در انجام تکالیف یا فعالیت‌های مربوط به بازی مشکل دارد. 3- وقتی با او صحبت می‌شود اغلب به نظر می‌رسد که گوش نمی‌دهد. 4- اغلب به دستورات عمل نمی‌کند و قادر نیست تکالیف مدرسه یا کارهای روزانه یا وظایف شغلی خود را به اتمام برساند. 5- اغلب در سازماندهی تکالیف و فعالیت‌ها مشکل دارد. 6- اغلب از انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مستمر دارد اجتناب می‌کند و از آنها متنفر است یا میلی به انجام آنها ندارد. 7- اغلب اشیا لازم برای انجام تکالیف یا فعالیت ها را گم می‌کند. 8- اغلب با محرک‌های بیرونی حواس او به سادگی پرت می‌شود.

بیش فعالی:

2-شش یا بیش از شش مورد از علائم بیش فعالی - تکانشوری که حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته است و نامتناسب با سطح رشدی است. 1- اغلب دست و پاهایش را پیچ و تاب می دهد یا در جایش آرام نمی‌گیرد. 2- اغلب در کلاس یا در موقعیت‌هایی که لازم است ببنشیند، جای خود را ترک می‌کند. 3- اغلب در موقعیت‌های نامناسب به این طرف و آن طرف می دود و یا بالا و پایین می‌پرد. 4- اغلب در بازی کردن یا انجام فعالیت‌های تفریحی آرام مشکل دارد. 5- اغلب در حال حرکت است یا آن گونه عمل می کند که گویی موتوری او را به حرکت وا می دارد. 6- اغلب پرحرفی می کند.

تکانشگری:

7-اغلب قبل از اینکه سؤالی که از او شده است تمام شود پاسخ می‌دهد. 8- اغلب نمی‌تواند منتظر نوبت بماند. 9- اغلب صحبت دیگران را قطع می‌کند یا مزاحم صحبت کردن آنها می‌شود.

ب- شروع برخی از علائم فوق پیش از هفت سالگی است.

ج- بروز این علائم حداقل در دو یا بیش از دو محیط مانند مدرسه، محل کار و منزل مشاهده می‌شود.

د- از نظر بالینی تخریب قابل ملاحظه‌ای در کارکرد اجتماعی، آموزش یا شغل ایجاد شده است.

ه- علائم منحصراً در ضمن اختلال نافذ مربوط به رشد، اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات سایکوتیک، بروز نکرده و مربوط به اختلال روانی دیگر نیست.

2-1-1-3- انواع اختلال نقص توجه – بیش فعالی

اختلال نقص توجه – بیش فعالی نوع مرکب: اگر هر دو ملاک 1 و 2 گروه الف در شش ماه گذشته وجود داشته باشد.

اختلال نقص توجه – بیش فعالی نوع غالباً بیش فعال – تکانشور: اگر ملاک 2 گروه الف بدون معیار 1 گروه الف در شش ماه گذشته وجود داشته باشد (انجمن روانپزشکی آمریکا، 1374).

2-1-1-4- همه گیری شناسی

موسسه ملی سلامت روان[1] (NIMH، 2007)، تعداد کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه - بیش فعالی را حدود 2 تا 5 درصد تخمین می زند. در نتیجه، در آمریکا حدود دو میلیون کودک مبتلا به این اختلال وجود دارند که، به عنوان کودکان دارای اختلال عصبی رفتاری تشخیص گذارده شده‌اند (فورمن[2]، 2005؛ به نقل از اردبیلی، 1390).

مطابق با برخی از مطالعات اخیر اختلال نقص توجه - بیش فعالی نفر از هر 6 کودک سنین مدرسه از اختلال نقص توجه - بیش فعالی و اختلال کاهش تمرکز (ADD) رنج می‌برند و جالب اینکه این بیماری در ده سال گذشته در ایالات متحده افزایش 700 % داشته است. در انگلستان نیز این رقم افزایش داشته است و موارد گزارش شده از 2600 مورد در سال 1992 به 92000 مورد در سال 1997 افزایش داشته که این افزایش در هفت سال بعد همچنان ادامه دارد. این در حالی است که تنها 70000 نفر از این کودکان درمان می‌گیرند و دست کم 100000 نفر دیگر نیز درمان نمی‌شوند (پلانزیک، 2007؛ به نقل اعرابی و همکاران، 1389).

مبزان شیوع این اختلال در پسران بیشتر از دختران است. هر چند شروع اختلال حدود 3 سالگی است اما تشخیص، معمولاً زمانی که بچه وارد کودکستان یا مدرسه‌ی ابتدایی نشده و اطلاعاتی از معلم کودک در مورد مقایسه توجه و تکانشگری او با همتایان اخذ نشده باشد، گذاشته نمی‌شود (کاپلان، 1382).

در ایران نیز تاکنون مطالعات زیادی در مورد شیوع این اختلال صورت گرفته است. خوشابی و پوراعتماد (1381)، در تحقیق خود شیوع این اختلال را در کودکان سنین 7 تا 12 ساله ایرانی بین 3 تا 6 درصد گزارش کرده‌اند (هوش‌ور و همکاران، 1378).

[1]- NationalInstitute of MentalHealth

[2]- Forman